Vehbi Koç Biyografi

Vehbi Koç, 1901 yılında Ankara’nın Çoraklık semtinde bir bağ evinde dünyaya geldi. Babası Koçzade Hacı Mustafa Efendi ve annesi Kütükçüzade Hacı Rıfat Efendi’nin kızı Fatma Hanım’dır. Şeceresi baba tarafından üç asır ve anne tarafından Hacı Bayram-ı Veli sülalesine dayanan altı asırlık bir aileye dayanmaktadır. Vehbi Koç’un eğitimi, Hacı Bayram Camii’nin bitişiğindeki mahalle mektebi Topal Hoca Mektebi’nde başladı. Mahalle Mektebi’nden mezuniyet konuşmacısı olarak 1914’te mezun oldu ve Taş Mektep diye anılan Ankara İdadisi’ne yazıldı. 1906 yılında İdadi’yi bitirmeden tam zamanlı olarak iş yaşamına atıldı. Vehbi Koç’un ticari hayatı babası Koçzade Hacı Mustafa Efendi’nin At Pazarı’nda bulunan dükkanlarında çiftçilerden buğday ve arpa alıp Hıristiyan tüccarlara satarak başladı. Vehbi Koç bunun çok karmaşık olmayan fakat o kadar kâr getirmeyen bir iş olduğunu fark etti. Babası, Vehbi Koç’un isteği üzerine onu eniştesi Aktarzade Sadullah Efendi’nin Çengel Han’da bulunan kuru gıda ticareti üzerine çalışacağı dükkanına gönderdi. Vehbi Koç burada yaklaşık olarak beş ay çalıştı. Vehbi Koç’un kuru gıda ticaretini sevdiği ancak sermaye gerekliliklerini karşılayamadığı için bu işi sürdüremediği söylenir.

Babası ile beraber Karaoğlan Caddesi’ndeki evlerinin altında, 120 liralık sermaye ile küçük bir dükkan açtılar. 1917 yılında kurulan işletme, “Koçzade Hacı Mustafa Rahmi” adını aldı. Dükkanda ayakkabı derisi, şeker, peynir, zeytin ve makarna satılıyordu. Zamanla pazarda deneyim kazandılar ve daha geniş bir yelpazede yüksek kaliteli mallar satmaya başladılar. 1918 yılında, Vehbi Koç işletmeyi daha da geliştirerek bir nalburiye dükkanı açarak teçhizat ticaretine atıldı. Bu dükkanda her türlü lif, makarna, baharat, kap, cam, tabak, çeşitli ayna ve boncuk satılıyordu.

Cumhuriyet’in ilanı üzerine Vehbi Koç, kalbinde o günlerin coşkusunu hissederek Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanı Recep Peker’e bir dikelçe yazarak Meclis’te çalışmak istediğini belirtti. 1920 yılının yazında müsahhih yardımcısı olarak çalışmaya başladı. 1920-1921’de melis çalışanları da askere alınınca, Vehbi Koç orduya katıldı ve bir yıl askerlik yaptı. Vehbi Koç, çalışkan ve kararlı karakteri sayesinde babasının da güvenini kazanırken iş çevrelerinde tanındı ve ciddi kazançlar sağlamaya başladı. 1926 yılında Hacı Mustafa Rahmi Efendi 1917 yılında kurulan “Koçzade Ahmet Rahmi” adlı şirketin mülkiyetini, oğlu Vehbi Koç’a devretti. Bu olay “Koçzade Ahmet Vehbi” şirketinin kuruluşunu sağladı. Bir yıl sonra, Vehbi Koç, Ankara Ticaret Odası’nın (ATO) Yönetim Kurulu Başkanı seçildi. Ankara başkent olunca, inşaat ve altyapı işleri hızlandı. O günlerde, Vehbi Koç bakkalliye, ayakkabı derisi ve hırdavat üzerine olan işletmesini geliştirerek inşaat malzemelerini de dahil etti. Piyasaya sürdüğü ilk mazlemelerden bir Marsilya kiremitleriydi.Karaoğlan Caddesi’nde bulunan dükkan yol genişletme çalışması nedeniyle yıkıldığı için Vehbi Koç, Ulus Meydanı’nda bulunan Koç Han’ı inşa etti ve dükkanını bu binaya taşıdı.

Koç Han’ın planları Avusturyalı mimar Ernst Egli tarafından hazırlanmıştı. Vehbi Koç dönemin önce gelen müteahhitlerinden Nafiz Kotan Bey ile büyük ölçekli inşaat ve müteahhitlik işlerine ek olarak inşaat malzemeleri satışına başladı. 1932 yılında Ankara Numune Hastanesi’nin çeşitli işleri için bir ihale süreci açılmıştı. İhaleyi, Refik Saydam’ın ricası ile Alman Yehliski Tekilman adlı firma ile iş birliği kuran Vehbi Koç kazandı. Uzun bir çalışma süreci sonucunda Koç, gereklilikleri yerine getirdi ve Numune Hastanesi’ni Cumhuriyet’in 10. Yıl kutlamalarına yetiştirdi. Yeni işletme alanlarına yapılan girişmler “Koczade Ahmet Vehbi” şirketini genişlettikçe, Vehbi Koç tek sahiplik şirketlerin en uzunlu erimli işletmeler olmadığını gözledi ve bir anonim şirket kurmaya karar verdi. Hazırlıklar tamamlandığında, 29 Haziran 1938 tarihinde “Koç Ticaret Türk Anonim Şirketi”, 300.000 lira sermaye ile kuruldu. Vehbi Koç ticari işletmelerine ek olarak hayır işlerine de önem vermekteydi. 30 Nisan 1951 yılında Ankara Üniversitesi Koç Yurdu’nun açılışı bir çok hayırseverlik çalışmasının ilki oldu. Ankara Cumhuriyet’in başkenti olduktan sonra, yeni devletin kurumlarının inşaat işleri de hız kazanmıştı. Alman ve Macar işçiler bu çeşit binaların ısıtma montajlarını yapmak üzere işe alınıyorlardı. Numune Hastanesi’nin inşaatı sırasında Vehbi Koç kalorifer tedarik etmek üzere bir Alman firması ile çalışmıştı. Bu talebi karşılamak üzere Vehbi Koç 1956 yılında Almanya’ya gitti ve 1958 yılında Demir Döküm fabrikasının inşaatının başlangıcı olacak bir anlaşma imzaladı. Ülkenin kalkınması için turizimin önemine değinen Vehbi Koç, bu iş kolundaki yatırımların öneminin altını çizdi ve 1956 yılında Divan Otel’i açtı. 1969 yılında hayır işleri konusunda daha kurumsal ve sürdürülebilir bir perspektif sağlamak üzere Vehbi Koç Vakfı kuruldu. 1984 yılında Vehbi Koç işletmenin yönetimini oğlu Rahmi Koç’a bıraktı.

76 yıl süre kariyeri Koç Grubu kapsamında gıda, perakende, finans, enerji, otomotiv, turizm ve teknoloji 108 şirketin kuruluşuna şahitlik etti. Bu başarılar 1987 yılında Vehbi Koç’a Dünya Ticaret Örgütü tarafından Yılın İş Adamı ödülünün Hindistan’da Rajiv Gandhi tarafından verilmesi ile taçlandırıldı. Vehbi Koç 1996 yılında Anlatya’da hayata gözlerini yumdu.