Seyyahların İzinden,  Rehberlerin Gözünden İstanbul! I – A Guide to Constantinople, Demetrius Coufopoulos

19.yüzyıl gezginlerin yazdıkları seyahat, gözlem ve anı kitaplarının dışında seyahat rehberlerinin de tercih edildiği bir dönemdi. Yeni şehirleri tanımak isteyenlere, yola çıkacaklara kılavuzluk etmesi için hazırlanan gidilecek yerlere dair pratik bilgiler, ipuçları, uyarılar içeren bu rehberler otel, restaurant, ulaşım ve gezi rotası[1] gibi bilgilere de yer vererek gezginlerin ve turistlerin hayatını kolaylaştırırdı. Osmanlı İmparatorluğu’na seyahat edecek gezgin ve turistlere yönelik ilk kitap 1840 yılında A Handbook for Travelers in the Ionian Islands, Greece, Türkiye, Asia Minor and Constantinople başlığıyla Londra’daki John Murray Yayınevi tarafından yayımlanır.[2] Murray, 1840 yılındaki ilk seyahat rehberi yayımladıktan sonra ardından 1845, 1854, 1878, 1893, 1895, 1900 yıllarında yayımladığı rehberlerde de İstanbul’la ilgili detayları paylaşır.[3] Buna ek 1870’de Bradshaw’s Hand-Book to the Turkish Empire, 1905’de Konstantinopel und das westliche Kleinasien: Handbuch für Reisende, 1862, 1871 ve 1875’de Harper’s Hand-Book for Travellers in Europe and the East isimli rehberler yayınlanır.[4]

Seyyahların İzinden, Rehberlerin Gözünden İstanbul! isimli sergimizin ilk kısmında 1895’te Demetrius Coufopoulos[5] tarafından hazırlanan A Guide to Constantinople [Bir İstanbul Rehberi] isimli rehber  kitabın 1899, 1906 ve 1910 yıllarında ikinci, üçüncü ve dördüncü baskıları yapılır.[6] Sergimizde yer alan rehber ise 1906 baskısıdır. Coufopoulos 1906 basımlı rehberinin başında İstanbullu olduğunu, eskiden katiplik yaptığını belirtir. Yerel rehber, tercüman ve turist rehberi olduğunu ve adresinin de 5 passage du Tunnel Pera olduğunu yazar. Coufopoulos rehberinde, İstanbul’u topografik ve tarihsel açıdan anlatır. İstanbul’u görmeye gelenlere pratik bilgiler verir. Rehberinde Splendid Café, Café Luxembourg, kahvaneleri, hamamları, Odeon Tiyatrosunu, Concordia Tiyatrosunu ve Şehzadebaşı’ndaki Türk Tiyatrosuna dair bilgilere yer veren yerel rehberimiz, zor durumda kalmamaları gezginlere eczacıların, doktorların ve elçiliğin bilgilerini de verir. Kitabında yer alan suluboya resimleri ise Profesör Alexander Van Millingen’in Constantinople adlı kitabından aldığını, resimlerin Warwick Goble’e ait olduğunu belirtir. Rehberde kullanılan boya resimlerinde İstanbul’un günlük hayatına dair ipuçları yakalama şansına sahip oluruz.

Demetrius Coufopoulos gezginlere şehrin güzelliklerini sunar, şehirle ilgili pratik bilgiler paylaşırken gelecek nesillere de İstanbul’u betimleyen kıymetli eserler armağan etmişlerdir. Seyyahların İzinden … projesi ekibi olarak, Koç Üniversitesi Suna Kıraç Kütüphanesi Nadir Eserler Koleksiyonunda yer alan bu iki rehberden oluşan dijital sergimiz ile adım İstanbul’u keşfetmenizi diliyoruz….

Demeterius Coufopoulos tarafından hazırlanan 1906 basımı “A Guide to Constantinople”

“A Guide to Constantinople” rehberinden reklamlar…

“A Guide to Constantinople” rehberinden İstanbul’u ziyaret eden gezginler için Pera ve Galata haritası

“A Guide to Constantinople” rehberinde İstanbul ile ilgili genel bilgiler yer alırken, çevirmenler ve rehberler hakkında da bilgiler bulunmakta…

Birçok gezginin seyahat anılarında yer verdiği Warwick’in fırçasından bir “İstanbul Dilencisi”

Şehirde ziyaret edilecekler kafeler, hamamlar, tiyatro ve eğlence yerleri

Sultan I. Ahmed (1603-1617) tarafından devrin başmimarı Sedefkâr Mehmed Ağa’ya yaptırılan Sultanahmet Camii

“A Guide to Constantinople” rehberinden gezginler için İstanbul’da bir mesire yeri.

Bizans İmparatoru I. Justinianus tarafından, 532-537 yılları arasında yaptırılan, 1453 yılında İstanbul’un Osmanlılar tarafından fethedilmesinden sonra Fatih Sultan Mehmed tarafından camiye dönüştürülen Ayasofya Camii.

Kaynakça:

[1] Onur İnal, “19. Yüzyıl Seyahat Rehberleri’nde İstanbul.” Osmanlı İstanbulu, II: II. Uluslararası Osmanlı İstanbulu Sempozyumu Bildirileri, 27-29 Mayıs 2014, ed. Feridun M. Emecen, Ali Akyıldız, Emrah Safa Gürkan (İstanbul, İstanbul: İstanbul 29 Mayıs Üniversitesi Yayınları, 2014), 277 -278.
[2] Ibid, 278.
[3] Ibid, 279.
[4] Ibid, 280.
[5] Demetrius Coufopoulos, A guide to Constantinople (London: Adam and Charles Black, 1906).
[6] Ibid, 279-280.