Seyyahların İzinden, Rehberilerin Gözünden İstanbul! II – Constantinople Tourist Guide, Ernest Mamboury

Seyyahların İzinden, Rehberlerin Gözünden İstanbul! isimli sergimizin ikinci kısmında ise Ernest Mambury tarafından hazırlanan rehberi sizlerle paylaşıyoruz. 1909 yılında İstanbul’a gelen İsviçreli Ernest Mamboury ise bu kente aşık olur ve ailesi ile birlikte İstanbul’a yerleşir. Önce Mekteb-i Sanâyi’de, ardından 1921’den itibaren Galatasaray Lisesi’nde geometrik desen ve Fransızca öğretmenliği yapan Mamboury, bir yandan da Türkiye’de araştırmalar yapan Batılı arkeologlara yardım eder. [1] Ernest Mamboury, İlk kez 1925’te “İstanbul Touristique” adıyla Fransızca olarak yayımlanan bu rehber, 20. yüzyılın ilk yarısında İstanbul’da yaşayan yabancıların ve Fransızca bilenlerin ellerinden düşürmediği bir kitap oldu. Mamboury’nin bu eseri, İstanbul’daki Bizans kalıntıları hakkında çok doğru bilgiler vermesiyle benzerlerinden temelli bir biçimde ayrılır. 1921-1923 yıllarında, arkeolog R. Demangel yönetimindeki Sarayburnu ile Ahırkapı arasındaki alanda yapılan araştırmalara katılır.

1925’ten sonra İstanbul Arkeoloji Müzeleri Müdürlüğü’nün yaptığı bazı araştırmalara da katılarak ortaya çıkarılan eserlerin planlarını çizer. En önemli yayınları bilimsel ağırlıklı turist rehberleri olan Mamboury’nin ilk rehberi Fransızca olarak Constantinople, Guide Touristique ismiyle 1925’de basılır. Aynı yıl İstanbul, Rehber-i Seyyahîn ismi ile Türkçe basılan rehber daha sonra 1929’da Fransızca ikinci baskısını yapar. Büyük beğeni toplayan kitap Almanca (Stambul-Reiseführer, İstanbul 1930) adıyla da basılır. [2] Sergimizde yer alan 1925’de basılan rehberde, Mamboury İstanbul’un tarihi, coğrafi özelliklerini, ırkları, mezhepleri, Bizans ve Osmanlı sanatını, ölçü birimlerini, deniz kara ulaşımına dair bilgilere yer verir ve rehberini İstanbul Panaroması, tramvay haritası, renkli İstanbul haritası, 1453 İstanbul Fetih haritası, İstanbul kapıları haritası ile rehberini zanginleştirir. Daha sonra İstanbul’da 1, 2 ve 8 gün alacak gezginler için bir gezi programı sunar ve son bölümde de İstanbul’daki belli başlı Türk ve Bizans anıtlarını detaylarıyla anlatır.[3]

Ernest Mamboury gezginlere şehrin güzelliklerini sunarken, şehirle ilgili pratik bilgiler paylaşırken gelecek nesillere de İstanbul’u betimleyen kıymetli bir eser armağan etmiştir. Seyyahların İzinden … projesi ekibi olarak, Koç Üniversitesi Suna Kıraç Kütüphanesi Nadir Eserler Koleksiyonunda yer alan bu iki rehberden oluşan dijital sergimiz ile adım İstanbul’u keşfetmenizi diliyoruz….

Ernest Mamboury’nin Constantinople: tourists’ guide isimli rehberi

Ernest Mamboury, 1920’lerin sonu Fotoğraf: Sebah&Joailler – Kaynak-Source: Atatürk Kitaplığı

1897’de ilk açıldığında Hotel Splendide adıyla anılan daha sonra, adı, Hotel M. Tokatlıyan olarak değiştirilen Tokatlıyan Oteli… Üç katlı olan otel 160 odalı olup resepsiyon, merdiven, yemek ve kahve salonuna ve asansöre sahipti. [4]

Rehberde şehirdeki anıtların listesi ve İstanbul’la ilgili genel bilgiler yer almaktadır.

Rehberdeki Türk sanatlarıyla ve müzelerle ilgili kısımlar…

Rehberin turistler için hazırlanan pratik bilgiler bölümü.

Rehberin turistler için hazırlanan İstanbul’da ulaşım ve konaklama ile ilgili bilgiler.

Mamboury rehberinden hamamlar, kitapçılar, bankalar…

Mamboury rehberinden restaurantlar, tiyatrolar ve tren ulaşımı hakkında bilgiler.

Mamboury rehberinden Sébah&Joaillier Fotoğraf Stüdyosu reklamı.

Mamboury rehberinden İstanbul haritaları.

Mamboury rehberinden İstanbul haritaları.

Kaynakça:

[1] Semavi Eyice, “Mamboury, Ernest,” TDV İslâm Ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org.tr/mamboury-ernest (03.06.2021).
[2] Semavi Eyice, “Mamboury, Ernest,” TDV İslâm Ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org.tr/mamboury-ernest (03.06.2021).
[3] Aynur Demiriz, “İstanbul Rehber-i Seyyâhîn ve Ernest Mamboury (Transkripsiyon ve değerlendirme),” Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, 2012, s.15-16.
[4] Ümit Baki Erdem ve Murat Hanilçe, “Mıgırdıç Tokatlıyan, Tokatlıyan Otelleri, Gazinosu ve Lokantası -Cumhurbaşkanlığı Osmanlı Arşivi Belgelerine Göre-,” MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi 8 (2019): 1370 – 1371.