Renklerin ve desenlerin birleşimini. Herkes bu kadınların sadece başka şeyleri kopyalayabildiklerini ve aynı şeyin tekrar tekrar kopyalandığını söylüyordu. Ama her kilimde pek çok çeşitleme vardı ve bu kilimler benim ilginçlik ve güzellik anlayışıma tamı tamına denk düşüyordu. Elbette bu kilimleri benim için dokumadıklarını biliyordum, ama bunlar her şeyiyle benim ilgi alanıma giriyordu… [1]

1960 sonrası Anadolu’nun görsel ve etnografik belleğini kayıt altına alan fotoğrafçı ve koleksiyoner Josephine Powell’a ait kapsamlı arşivi fotoğraf, gezi notları ve fragmanları içerir. Arşivin büyük bir bölümü oluşturan 1974-1994 yıllarındaki gezilerinde köy ve yörük hayat tarzları ve kültürüne odaklandığı 30,000 üzerinde görsel Suna Kıraç Kütüphanesi Dijital Koleksiyonlar sayfasından dijital olarak erişilebilir durumdadır. Bu görsellerin 6,000 kadarı dokuma (halı, kilim, cicim, vb.) örneklerinden, geri kalanı ise bu dokuma örnekleriyle ilişkili olarak köy ve yörük hayatına dair temalardır.


Kilim pazarı, 1975, Isparta

https://libdigitalcollections.ku.edu.tr/digital/collection/JPC/id/1472/rec/1


Kilim pazarı, 1975, Isparta

https://libdigitalcollections.ku.edu.tr/digital/collection/JPC/id/1480/rec/1


Kilim pazarı, 1975, Isparta

https://libdigitalcollections.ku.edu.tr/digital/collection/JPC/id/1470/rec/1


Boya dükkanının önünde asılı renkli yün demetleri, 1977, Konya

https://libdigitalcollections.ku.edu.tr/digital/collection/JPC/id/5316/rec/1


Eminönü’nde pazar, 1978, İstanbul

https://libdigitalcollections.ku.edu.tr/digital/collection/JPC/id/5427/rec/1


Kilim pazarı, 1978, Aksaray

https://libdigitalcollections.ku.edu.tr/digital/collection/JPC/id/8429/rec/1


Kilim dükkanı, 1979, Kula, Manisa

https://libdigitalcollections.ku.edu.tr/digital/collection/JPC/id/10900/rec/1


Kilim pazarı, 1981, Aksaray

https://libdigitalcollections.ku.edu.tr/digital/collection/JPC/id/15106/rec/1


Halı, gündelik bir eşya olduğu halde Anadolu kültürünün bir ifadesi olarak sanat eseri niteliğindedir ve Türk halı sanatının en önemli karakterlerinden birin, de bu sanatın devamlılık göstermesidir. Yeni bir kaynak geliştirmek, motif veya unsur alma veya vermede geleneğin önemidir. [2] Bu motifler, eski bir halı parçasında bile zengin anlamlar taşımaktadır. Küçük bir parçadan, o halının gerek kültürel kaynağı, gerekse zaman içinde geçirdiği değişim ayrıntılarıyla ortaya çıkabilmektedir. Halıların bu önemli özelliği, gerçekte başka bir dili barındırmaktadır. Bu dilin “yazılıp okunabilmesi, öğretilmesi ve unutulmaması, geleneğin sürekliliğine işaret eder. [3] Öte yandan bir halıyı dokumaya başlayanın, düşünce ölçeğinde, çok “karmaşık bir organizasyon mantığına sahip olması gerekliliği; bir halının üzerindeki çok karmaşık desenleri, matematiksel bir düzen içinde her defasında yeniden sıralamak ve son düğüme kadar hatasız olarak uygulamak da gereklidir. [4]


Kilim pazarı, 1987, Ayvacık, Çanakkale

https://libdigitalcollections.ku.edu.tr/digital/collection/JPC/id/27335/rec/1


Kilim pazarı, 1988, Ayvacık, Çanakkale

https://libdigitalcollections.ku.edu.tr/digital/collection/JPC/id/27728


Kilim pazarı, 1988, Ayvacık, Çanakkale

https://libdigitalcollections.ku.edu.tr/digital/collection/JPC/id/27733/rec/1


Kilim pazarı, 1988, Ayvacık, Çanakkale

https://libdigitalcollections.ku.edu.tr/digital/collection/JPC/id/27672


Kilim pazarında duvarda asılı cicimler, 1978, Uşak

https://libdigitalcollections.ku.edu.tr/digital/collection/JPC/id/7938


Kilim pazar, 1981, Aksaray

https://libdigitalcollections.ku.edu.tr/digital/collection/JPC/id/15088


Kilim pazar, 1981, Aksaray

https://libdigitalcollections.ku.edu.tr/digital/collection/JPC/id/15107/rec/1


Kilim pazarı, 1975, Isparta

https://libdigitalcollections.ku.edu.tr/digital/collection/JPC/id/1469


Powell’ın bu çalışmaları yerel düzeyde kilim ve desen motiflerinin belgelenmesi açısından güvenilir bir kaynak oluştururken aynı zamanda bu desenlerin geçmişini, onları dokuyanların pratiklerini ve grup kimliklerini de ortaya koyar. [5]


Kilim pazarı, 1975, Isparta

https://libdigitalcollections.ku.edu.tr/digital/collection/JPC/id/1476/rec/1


Kilim pazarı, 1975, Isparta

https://libdigitalcollections.ku.edu.tr/digital/collection/JPC/id/1473


Kilim dükkanı, 1978, Uşak

https://libdigitalcollections.ku.edu.tr/digital/collection/JPC/id/7921


Kilim dükkanı, 1975, Isparta

https://libdigitalcollections.ku.edu.tr/digital/collection/JPC/id/1488/rec/1


Kilim dükkanı, 1978, Uşak

https://libdigitalcollections.ku.edu.tr/digital/collection/JPC/id/7925


Kilim dükkanı, 1978, Kula, Manisa

https://libdigitalcollections.ku.edu.tr/digital/collection/JPC/id/7702/rec/1


Kilim dükkanı, 1978, Kula, Manisa

https://libdigitalcollections.ku.edu.tr/digital/collection/JPC/id/7761


Kilim dükkanı, 1978, Kula, Manisa

https://libdigitalcollections.ku.edu.tr/digital/collection/JPC/id/7720/rec/1


Mevlana Müzesi yakınındaki kilim dükkanları, 1978, Karatay, Konya

https://libdigitalcollections.ku.edu.tr/digital/collection/JPC/id/5954


Arşiv kapsamında değerlendirilecek temalardan birini de köydeki üretimin ve estetiğin ilçe veya şehir merkezine taşındığı, sergilendiği ve el değiştirdiği mekânlar olan kilim dükkanları ve kilim pazarları oluşturur. Bu alanlar aynı zamanda el dokumalarının dokuyucudan doğrudan alındığı birer karşılaşma noktalarıdır. Bu dijital sergi, Josephine Powell Koleksiyonu’nda yer alan Isparta, Muğla, Kayseri, Aksaray, Çanakkale gibi çeşitli şehirlerdeki kilim dükkanları ve pazarlarından bir seçki sunmaktadır.


Kaynaklar

[1] Josephine’in Gördüğü: 20. Yüzyılda Anadolu’nun kırsal Yöreler ve Fotoğrafik Bakışlar, der. Kimberley Hart, Andrew Finkel – Josephine Powell söyleşisi, 2006, Koç Üniversitesi Yayınları, 2012

[2]Türk Halı Sanatının Tarihi Gelişimi, Aslanapa, Oktay, Arış, Ankara 1997

[3] Türk Halıcılığında ‘Kimlik Koruması’, Küçükerman, Önder, Arış, Ankara 1997

[4] Türk Halıcılığında ‘Kimlik Koruması’, Küçükerman, Önder, Arış, Ankara 1997

[5] Josephine ve Ayrıntılar, ed.A. Beril Kırcı, Mehtap Türkyılmaz, Josephine Powell Hakkında, Koç Üniversitesi, 2016